Józef Władysław Krogulski (1815-1842)
Do kompozytorów polskich , którzy zdobyli sobie za życia duże uznanie , a do niedawna skazani byli na całkowite prawie zapomnienie, należy Józef Władysław Krogulski. Urodzony 4 września 1815 w Tarnowie jako syn Michała – muzyka-pedagoga i kompozytora oraz Salomei z Saszorów, kształcił się najpierw pod kierunkiem swojego ojca. Posiadał słuch absolutny, a jego wirtuozowskie zdolności były zupełnie wyjątkowe. Młodociany pianista występował jako „cudowne dziecko” już od 10 roku życia. Zaczął koncerty w rodzinnym Tarnowie, potem występował w ciągu dwóch miesięcy aż sześciokrotnie w Warszawie, w Kaliszu, w Poznaniu, we Wrocławiu (pięciokrotnie), Berlinie, Legnicy, Dreźnie
(u królowej Augustyny i u króla), Lipsku, Puławach, Zamościu, Lublinie, Lwowie, Kijowie itd. Występy jego spotykały się nie tylko z bardzo życzliwym przyjęciem publiczności ale również z niezwykle pochlebnymi ocenami fachowej prasy muzycznej. Nie były to gołosłowne opinie skoro i Chopin pisząc w liście (z 10 IV 1830) do Tytusa Wojciechowskiego o innym młodym, zdolnym pianiście –antonim Leśkiewiczu i chwaląc go za dobrą grę dodał następującą uwagę: „Ile mi się zdaje, lepszy z niego gracz będzie jak z Krogulskiego, , zdanie z którym jeszcze się odezwać nie śmiałem, już kilka razy za język ciągniony byłem”.
Gry na fortepianie uczył się pod kierunkiem swojego ojca. Już w dziesiątym roku życia zasłynął jako wybitny pianista, „cudowne dziecko”, koncertując początkowo w rodzinnym Tarnowie, a później w innych miastach polskich. W latach 1825-1827 występował za granicą, między innymi w Dreźnie, Lipsku, Berlinie, Kijowie. We Lwowie okrzyknięty został „polskim Mozartem”.
Obok zdolności pianistycznych zdradzał Krogulski od wczesnej młodości talent kompozytorski. Gruntowne studia kompozytorskie odbył w Warszawie pod kierunkiem Józefa Elsnera i Karola Kurpińskiego . Karierę artystyczna pianisty-wirtuoza przerwał prawie zupełnie około 20 roku życia, pracując (już od roku 1831)jako pedagog i poświęcając się prawie zupełnie działalności na polu muzyki chóralnej kościelnej i świeckiej. Idąc w ślady swojego mistrza Józefa Elsnera , zajął się prowadzeniem chórów kościele Św. Kazimierza i Trynitarzy a następnie został stałym dyrygentem choru w kościele Pijarów. Starannie przez niego szkolony i przygotowywany do występów zespól wykonywał szereg poważnych dziel wybitnych kompozytorów a także i dzieła Krogulskiego specjalnie pisane dla tego choru. W roku 1838 współdziałał w uroczystym wykonaniu Pasji Elsnera w kościele ewangelickim. Nabawiwszy się ciężkiej choroby w czasie prób wykonywania swego Miserere, zmarł Krogulski w Warszawie w 27 roku życia, 9 stycznia 1842. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim.
Spuścizna tak młodo zmarłego kompozytora jest wcale pokaźna. Obok Uwertury orkiestralnej pozostawił dwa koncerty fortepianowe, oba przez niego wykonywane w Warszawie. Niestety tylko I Koncert E-dur (1830) zachował się w partyturze. Wykonany on został po raz pierwszy w czasie powstania listopadowego (15 XII 1830) na koncercie urządzonym na cele patriotyczne. Karol Kurpiński zapisał w swym dzienniku o tym występie następującą uwagę: „Wykonanie koncertu kompozycji Józia, mojego ucznia było piękne”. Na koncercie śpiewała również w duecie z S. Turowskim, Konstancja Gładkowska. II Koncert fortepianowy (1831) zachował się tylko w partii fortepianowej. 6 XI 1835, na koncercie w Teatrze Narodowym, Krogulski wykonał oba koncerty oraz Wariacje na fortepian z orkiestra. Krytyka przyjęła występ artysty bardzo życzliwie.
Obok tych dziel pozostawił Krogulski liczne drobniejsze utwory fortepianowe oraz 2 sonaty na fortepian kwartet, oktet, komedio-operę Oj żoneczka (wykonaka w warszawskim Teatrze Rozmaitości w r. 1833), kantatę Karawana w pustyniach Arabistanu oraz muzyke koscielna (m.in. 10 mszy). Dziela te pozostające pod wpływami wybitnych ówczesnych twórców (Beethovena, Chopina), cechuje duza rutyna kompozytorska; utwory fortepianowe świadczą ponadto o doskonałym opanowaniu i zrozumieniu faktury tego instrumentu.
Pozostała po Krogulskim spuścizna, pieczołowicie przechowywana przez przyrodniego brata, aktora i kompozytora, Władysława Krogulskiego została złożona w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Na podstawie tych materiałów oraz kompozycji zachowanych w Bibliotece Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego paru muzykologów opracowało twórczość fortepianowa koncerty, muzykę kościelną i kantatę Karawana Krogulskiego: materiały te pozwoliły na przypomnienie jego niektórych niesłusznie zapomnianych utworów.